Jedno z pytań, które zadałem podczas spotkania zespołu edytorskiego w Instytucie Badań Literackich 23 XI 2009 r., dotyczyło przyszłości papierowych wydań krytycznych. Zapytałem, czy nie warto rozważyć rejestracji wariantów i pełnych wydań dokumentujących proces powstawania dzieła wyłącznie na nośnikach elektronicznych (np. płytach DVD – czy, w przyszłości, na innych nośnikach), co ułatwiłoby porównywanie różnic w zamieszczonych wersjach – niemożliwe w takim stopniu w wydaniach książkowych?
Wydanie „papierowe” ograniczałoby się według tego pomysłu do przedstawienia czytelnikowi tekstu kanonicznego, tj. tekstu, który edytor uważa za przedstawiający intencję autorską (na tym polega przecież sens tej pracy, na ustaleniu tekstu, nie zaś zbieraniu wariantów bez ich zhierarchizowania) – ewentualnie także wybór wariantów. Skoro istnieje możliwość techniczna ułatwienia kolacjonowania wersji, to dlaczego z niej nie skorzystać? Czytelniej byłoby przedstawić warianty obok siebie w całości w wersji elektronicznej z wyszukiwarką (różnice byłoby widać od razu), niż zapisywać filologicznym szyfrem rejestry odmian…
Dlatego ucieszyło mnie pełne wydanie dzienników Marii Dąbrowskiej z tekstem zamieszczonym w całości na płycie CD w formacie PDF. To pierwszy krok w stronę wykorzystania narzędzi komputerowych, które mogą być narzędziami także dla polonistów.
[fot. Maciej Bociański / ML]
Na płytach DVD, bądź zamieszczane na stronach wydawnictw z możliwością zakupienia dostępu. Można by kod dodawać do wydanej jednak wersji papierowej – z papieru czyta się inaczej.
Dziękuję za komentarz, chodziło mi o zracjonalizowanie metody przy pomocy nowych narzędzi. Dotychczasowa rejestracja aparatu krytycznego podaje jedynie rejestr odmian (np. wydanie „Ferdydurke” w Pismach zebranych), co dawane „w masie” raz, ze przytłacza, dwa, że jest mało czytelne, trzy, że zniechęca wydawców do wydań krytycznych także z powodów finansowych. Tekst ustalony przez edytora jako kanoniczny moim zdaniem nadal powinien być utrwalony właśnie drukiem (co nie wyklucza dodawania wersji elektronicznej – nie zastępowania jednak). Zastąpić wersją elektroniczną można natomiast drukowane rejestry odmian.